Los vèrbes « aver » e « èsser » / « estar » emplegats coma de vèrbes autonòms son lors pròpris auxiliars : « An agut paur de se pèrdre », « Que son estats contents deu viatge ». Aqueles vèrbes son emplegats tanben coma d’auxiliars – servisson a fargar los tempses compausats d’un autre vèrbe qu’es al participi passat : « An pas trobat lo camin del refugi », « Qu’ei cadut dens l’arriu ».

La causida de l’auxiliar es tributària de la natura o de la construcion del vèrbe. L’auxiliar « aver » s’emplega generalament pels vèrbes transitius (an o pòdon aver un complement d’objècte) : « M’avètz crompat lo jornal ? », « N’avem pas pres lo bon camin ».

L’auxiliar « èsser » s’emplega :
— pels vèrbes intransitius (an pas de complement d’objècte o ne pòdon pas aver cap) : « Ont es anat ? », « N’ei pas enqüèra tornat ».
— per la conjugason pronominala : « Se son batuts coma dos coquins », « Que s’èran enganats ».
— per la conjugason passiva : « Los randolejaires seràn acompanhats », « L’acusat qu’èra estat aquitat ».

Maurici Romieu, vicepresident del conselh lingüistic del Congrès

Fòto : Claude TRUONG-NGOC