Qu’ei un temps simple. Que s’emplega per un procès passat, recent o pas, pres dins sa globalitat (shens considerar si comença, si ei en cors o si ei acabat) : « Que l’encontrèi ger vrèspe au supermercat », « Aquel ostal lo vendèron en 1982 ».

Totun, un complement de temps (advèrbi, locucion adverbiau, grop nominau) o un vèrbe miei auxiliar que pòden servir entà marcar per un procès :
— lo començament ou la fin : « Que’s hiquè a córrer com un hòu », « L’esperèron fins a nuèch clausa ».
— la durada : « Que nevè tres dias en seguida », « Demorèt cinc ans en Còsta d’Evòri coma professor ».
— la repeticion : « Quitèt pas de cridar mas degun l’ausiguèt pas ».

A la diferéncia deu passat compausat, lo preterit n’a pas nat ligam dab lo present ; l’exemple seguent que marca plan aquera diferéncia : « O ai fach uei per çò que la setmana passada aguèri pas léser d’o far ».

Enfin, lo preterit s’emplega quan se tracta d’eveniments istorics : « La revolucion francesa comencèt en 1789 », « Bonaparte qu’estó exiliat en 1815 ».

Maurici Romieu, vicepresident del conselh lingüistic del Congrès

Fòto : Twice25