En latin, sus d’unes vèrbes, de derivats èran fargats amb lo sufixe incoatiu /sc/ que marcava lo començament d’un procès ; aital, lo vèrbe « florescere » (« començar de florir »), fargat sul vèrbe « florere » (« florir »)…

Aquela formacion tocava los vèrbes que lor radical èra seguit d’una vocala /a/, /e/, /i/ : « amascere » sus « amare » (« aimar »), « senescere » sus « senere » (« èsser vièlh »), « sentiscere » sus « sentire » (« sentir »)…

En latin tardiu, aquelas formacions se desvolopèron mas perdèron lor sens incoatiu ; la formacion en /-ascere/ despareguèt ; se conservèron pas que las formacions en /-escere/ e /-iscere/ : lo vocalisme presufixal /e/ se generalizèt en gascon : « que basteishi », lo vocalisme /i/ en lengadocian e provençal : « bastissi ».

La màger part dels vèrbes en /-ir/ se conjugan aital mas qualques uns coma « obrir », « partir », « sentir »… se pòdon conjugar sens lo sufixe /-ish-/ o /-ss-/ : « que senti… » ; « senti… ».

Pels vèrbes en /-ir/ del tipe bastir, se parla pas de « conjugason incoativa » mas puslèu de « conjugason sufixada ».

Maurici Romieu, vicepresident del conselh lingüistic del Congrès

Fòto : Jamain